تاریخچه اقتصاد دیجیتال
دیجیتالی شدن اقتصاد پدیده ای نبوده که یک روزه رخ دهد. در واقع این فرآیند از سال ۱۹۷۰ با اقتصاد اطلاعات آغاز گردیده است. سپس در سال ۱۹۸۰ تبدیل به اقتصاد دانشبنیان و در دهه بعدی به اقتصاد نوین و سپس در شروع هزاره دوم به اقتصاد شبکه و اینترنت و سپس به اقتصاد دیجیتال رسیده ایم.
آیا اقتصاد دیجیتال همان اقتصاد بر پایه اینترنت است ؟
اقتصاد دیجیتال فراتر از اقتصاد بر پایه اینترنت است و در آن فناوری دیجیتال بر کل بخش های تولیدی و خدماتی تاثیر میگذارد. برخی اقتصاد دیجیتال را انقلاب صنعتی چهارم نامیده اند. امروزه با نگاه به ۱۰ شرکت برتر به لحاظ ارزش نام حداقل ۷-۵ شرکت فعال در حوزه فناوری اطلاعات به چشم میخورد. شرکتهایی نظیر اپل، آمازون، گوگل، مایکروسافت و فیس بوک.
اما سوالی که مطرح است آنکه این شرکتها از شروع کار با این مقیاس بوده اند؟
شاید همه ما قصه آمازون و شروع کار آن در زیر زمین یک خانه را شنیده باشیم. نکته ای که در این مقاله مد نظر است آنکه فضای دیجیتال تا چه حد به کمک این شرکتها آمد و چه نقشی در پیشرفت آنها بازی کرد.
اما این کسب و کارها که عمدتاً کوچک بودند، چه ویژگی هایی داشتند که دیجیتالی بودن بر آنها آثار شگفت انگیزی ارائه نمود.
انواع کسب و کارها بر اساس کارمند و فروش
کسب و کارهای کوچک در قالبهای مختلفی تعریف میشوند. عام ترین روش تعریف آنها بر اساس کارمند و فروش است.
کسب و کارها بر این اساس به چهار دسته تقسیم بندی می گردند:
۱- کسب و کارهای خرد و خانگی
کسب و کارهای خرد و خانگی همانگونه که از نام آنها پیداست، از نظر کارمند کمتر از ۱۰۰ نفر و فروش آنها کمتر از ۵۰ میلیون تومان می باشد.
۲- کسب و کارهای کوچک
کسب و کارهای کوچک بین ۱۰ تا ۵۰ کارمند و فروش آنها بین ۵۰ میلیون تا یک و نیم میلیارد تومان است.
۳- کسب و کارهای متوسط
کسب و کارهای متوسط بین ۵۰ تا ۳۰۰ کارمند و فروش آنها بین ۱.۵ تا ۱۵ میلیارد تومان است.
۴- کسب و کارهای بزرگ
کسب و کارهای بزرگ بیش از ۳۰۰ کارمند و فروش بالای ۱۵ میلیارد تومان دارند.
مطالعه ما روی کسب و کارهای کوچک و اثر اقتصاد دیجیتال بر روی آن است. لذا ابتدا می بایست با کسب و کارهای کوچک آشنا شویم و ویژگیهای آنها را بدانیم.
مهمترین ویژگی های کسب و کار کوچک
یکی از مهمترین ویژگی کسب و کار کوچک انعطاف پذیری آن است. ویژگی انعطاف پذیری نیز با خود چابکی به همراه میآورد. این ویژگی در دیجیتالی شدن کسب و کار کمک زیادی میکند. نسبت به ساختارهای عریض بزرگ دولتی که در آن انگیزه، توان و به روز بودن اگر نگوییم از بین رفته، ولی قطعاً بسیار کمرنگ است.
لذا مشاهده می شود که اقتصاد دیجیتال در کسب و کارهای کوچک بسیار شتاب بالاتری نسبت به سایر کسب و کارها داشته است. در این میان عواملی مانند کرونا شاید همانند کاتالیزور عمل نموده و سرعت گسترش این موضوع را تا چندین برابر افزایش داده است.
رویکردهای کسب و کارها در مقابل اقتصاد دیچیتال
امروزه کسب و کارها در مواجهه با اقتصاد دیجیتال غالباً با سه رویکرد روبرو می باشند:
۱- برنامه ای برای مواجه شدن با آن ندارند که ۷۱ درصد کل بنگاه ها را شامل می شوند.
۲- متوجه دیجیتالی شدن اقتصاد هستند اما توان مواجه شدن با آن را ندارند که ۲۱ درصد از کل بنگاه های جهان را شامل میشوند.
۳- با برنامه جامع و کامل با این ماهیت اقتصادی (اقتصاد دیجیتال) روبرو و خود را با آن بهینه می نمایند که حدود ۸ درصد کل بنگاههای جهان را شامل میشود که البته روز به روز بر درصد این بنگاهها به دلیل شکل گیری دانش و علم در آن، این عدد رو به فزونی است.
امروزه کسب و کارها در صورت عدم چابکی با سونامی دیجیتالی شدن به سرعت به مسیر افول میروند و راهی جز منطبق نمودن خود با آن ندارند; زیرا مصرف کننده کالا و خدمات نیز با این تحول روبرو شده است و ذائقه آن یا تغییر کامل نموده و یا در حال تغییر است.
انواع تحول در دنیای دیجیتال از نگاه جرج وسترمن
جورج وسترمن (George Westerman) این تحول را در سه موضوع می داند:
۱- تحول در تجربه
۲- تحول در فرایندهای عملیاتی
۳- تحول در مدل کسب و کار
در آسیا کشورهای پیشرو در این زمینه میتوان به اندونزی و ویتنام اشاره کرد که حتی این اقتصاد دیجیتالی در روستاهای آنها نیز با نفوذ بسیار زیاد روبرو است. به طوری که طبق آمار حدود ۲ برابر روستاهای سایر نقاط دنیا منطبق بر شاخص های اقتصاد دیجیتالی رفتار می نمایند.
اما برای آنکه بدانیم چگونه اقتصاد دیجیتال میتواند با کسب و کارهای کوچک مواجه گردد، ابتدا باید چالشهای این کسب و کارها را بدانیم.
انواع چالش در مقابل کسب و کارهای کوچک
۱- عمده این تولیدکنندگان از بازار مناسبی برخوردار نبودند.
۲- اکثریت آنها در کالاهای مشابه توان مقابله با بنگاههای بزرگ را ندارند.
۳- در قالب موارد از سرمایه متناسب با موضوع کسب و کاری خود برخوردار نمی باشند.
۴- زنجیره ارزش متناسب با تولیدات در آنها شکل نگرفته است.
حال که با چالش های عمده این کسب و کارها آشنا شدیم، نیاز داریم تا ویژگیهای اقتصاد دیجیتال را بدانیم تا درک کنیم که چگونه قرار است این ویژگی ها به کسب و کارهای کوچک کمک نماید.
ویژگی های اقتصاد دیجیتال
ویژگی های اقتصاد دیجیتال شامل موارد زیر می باشند:
- عدم ثبات
- نوآوری
- جهانی سازی
- رویکرد سیستمی
- داده محوری
- عدم تمرکز
- رویکرد پلتفرمی
- اثرات شبکه
- ارزش آفرینی
- سرمایه های فکری
- سرعت بالای انتشار و فناوری
- حال به تشریح هر کدام از عوامل میپردازیم.
تشریح ویژگی عدم ثبات در اقتصاد دیجیتال
یکی از ویژگی های اصلی اقتصاد دیجیتال عدم ثبات و سرعت بالای آن است.
با نگاه به دامنه محتوای تولید شده تا سال ۲۰۱۸، حدود ۳۰زتا بایت (Zettabyte) محتوا تولید شده است و پیش بینی ها نشان می دهد که تا سال ۲۰۳۵ این عدد به ۲۱۰۰ زتا بایت می رسد که نشان از سرعت بالای این مقوله و عدم ثبات آن دارد.
حال چه کسب و کارهایی بهتر می توانند خود را با این سرعت منطبق نمایند؟
کسب و کارهایی که کوچک، توانمند و چابک هستند. این نوع از کسب و کارها با به روز بودن و نگهداشتن خود در این وضعیت میتوانند با سرعت بالای پیشرفت امور در اقتصاد دیجیتال، منطبق گردند.
تشریح ویژگی تشریج نوآوری در اقتصاد دیجیتال
با توجه به کوتاه بودن چرخه عمر محصول که از معرفی – رشد – بلوغ – تا افول را تشکیل میدهد، اقتصاد دیجیتال به دلیل سرعت بالا و عدم ثبات، گاها این مراحل از چرخه عمر را که یک محصول در اقتصاد سنتی طی یک دهه از آنها عبور می نمود، به دلیل سرعت گاها آن طی چند ماه می گذراند. حال کسب و کارهای کوچک به دلیل سرمایه کم اما آنکه به طور معمول نوآور هستند زیرا سرمایه کم یکی از ویژگیهایی که با خود به همراه دارد، جایگزین نمودن خلاقیت به جای سرمایه است.
نوآوری به معنای اکتشاف و اختراع نیست; نوآوری برداشت و درک جدید یک ایده است که با عملی ساختن آن بتوانیم یا محصول یا خدمت جدید ارائه کنیم یا توسعه محصول قبلی را با کارآمدی بهتر سبب شویم.
هدف از نوآوری ارزش آفرینی است. ارزش آفرینی سبب مزیت رقابتی می شود. وضعیت رقابتی باعث تمایز در بازار و بقای کسب و کارهای کوچک می گردد. البته این موضوع در کسب و کارهای کوچک تر که همان خرد و خانگی است نمود فراوانی دارد.
تشریح ویژگی جهانی سازی در اقتصاد دیجیتال
اقتصاد دیجیتال فاصله تولید کننده و مصرف کننده را به کمترین میزان میرساند و مرز جغرافیایی در آن مفهومی ندارد. نمونه مثال و شاهد عینی این مسئله برنامه های نصب شده بر روی گوشیهایمان است که قالب موارد پرکاربرد آن برنامه ها از کشورهای مختلف جهان می باشند.
ما امروزه با جهانیسازی شدن از طریق فناوری های دیجیتال با تمام ویژگی های خود، در حال تغییر مدل کسب و کار بوده و چنانچه شرکت ها درصد تغییر مبتنی بر فناوری دیجیتال نباشند، می توان گفت حداقل ۴۰ درصد از این کسب و کارها طی ۱۰ سال آینده از بین خواهند.
رشد بیش از پیش شرکتهای چند ملیتی و همسویی اقتصاد کشورها در بسیاری از سیاست ها، نوید برداشتن مرزهای جغرافیایی را می دهند. هند، چین و سنگاپور کشورهایی هستند که با این عوامل خود را منطبق با اقتصاد دیجیتال نموده اند.
در ایران نیز از ۸۲ میلیون جمعیت در سال ۹۸، ۷۲ میلیون و ۹۴ هزار نفر اینترنت دارند و ضریب نفوذ آن در کشور ۸۹ درصد است.
اما برای آنکه کسب و کارهای ما با اقتصاد دیجیتال در هم آمیخته شوند، به نظر می رسد که کار اساسی می بایست شکل پذیرد.
عوامل مورد نیاز برای آمیخته شدن کسب و کارهای کشور با اقتصاد دیجیتال
۱- فراهم کردن زیرساختهای الکترونیکی و بستر محیط کسب و کار دیجیتالی
۲- آموزش و تربیت نیروی انسانی از طریق تقویت روحیه کارآفرینی
۳- ادغام توسعه مهارتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه های درسی
اینها عواملی هستند که کشورهای پیشرو در این حوزه طی نموده و موفقیت رسیدهاند.
جدول۱: نمونه های جهانی سازی در فضای اقتصاد مبتنی بر دیجیتال (به ازای هر دقیقه)
نمونههای بسیار زیادی از جهانی سازی وجود دارد که در جدول زیر مشاهده می نمایید.
گوگل | بیش از ۳۱۸/ میلیون درخواست جستجو |
فیسبوک | ۲۴۶.۰۰۰ آپلود عکس |
یوتیوب | بارگزاری ۴۰۰ ساعت ویدئو |
اسکایپ | ۲ میلیون دقیقه مکالمه |
ایمیل | ۱۵۶ میلیون ایمیل |
توئیتر | ۳۵۰.۰۰۰ توئیت |
اینستاگرام | ۱۲۰ اکانت جدید |
اسنپ چت | ۲۱۰.۰۰۰ آپلود |
واتساپ | ۲۹ میلیون پیام |
تشریح ویژگی رویکرد اکوسیستمی در اقتصاد دیجیتال
رویکرد اکوسیستمی یکی از استراتژی های مهم کسب و کارهای کوچک اتصال درست به صنایع بزرگ می باشد. این کسب و کارها به مانند واگن های مجزا می بایست به یک کِشنده پر قدرت متصل گردند که در کسب و کار آن کِشنده صنعت است.
مشارکت در یک اکوسیستم به فرهنگ برونگرایی و توانایی مدیریت روابط با تعداد زیادی از مکمل ها نیاز دارد.
در رویکرد اکوسیستمی که از اجزاء و ویژگی های لاینفک اقتصاد دیجیتال است. در کسب و کارها با پاسخ به سه سوال می توان به استقبال آن رفت:
۱- از کجا شروع کنیم؟
۲- با چه روشی انجام دهیم که متناسب با محیط رقابتی ما باشد.
۳- چگونه این کار را انجام دهیم که همواره در کنار رویکرد اکوسیستمی، استقلال ما نیز حفظ گردد.
تشریح ویژگی داده محوری در اقتصاد دیجیتال
داده های موجود در جهان به صورت های مختلف دسته بندی می گردند:
- آنالوگ (Analog)
- دیجیتال (Digital)
- آنلاین (Online)
- آفلاین (Offline)
تفاوت اقتصاد داده محور با اقتصاد داده
در اقتصاد دیجیتال تفاوت، بین اقتصاد داده محور با اقتصاد داده وجود دارد. داده محور شدن اقتصاد مدلی از اقتصاد است که داده جان مایه آن محسوب میشود. در واقع داده یک دارایی قدرت آفرین با ماهیت اقتصادی است که میتواند زمینه درآمدها را ایجاد کند. برای مثال در حوزه تبلیغات
مسیر داده محوری در کسب و کارها
در کسب و کارهای سنتی، تفاوتی که با اقتصاد دیجیتال دارد آن است که مسیر داده محوری در اقتصاد سنتی، معمولا با مقاومت همراه است. اما در اقتصاد دیجیتال مبنا با داده است.
به نظر میرسد یکی از ارکانی که بیشترین اقبال را در دنیای اقتصاد به فضای دیجیتال برگردانده، اگر نگوییم بزرگترین اما به طور قطع یکی از بزرگترین دلایل داده محور بودن آنان است. به این مفهوم که بسیاری از عوامل در رفتار مصرف کننده که از عوامل بسیار حیاتی در اقتصاد است، به معنای واقع بسیار با سختی صورت می پذیرد. اما در دنیای دیجیتال و نرم افزارهای تحلیل داده به راحتی می توان اینکار را انجام داد.
تشریح ویژگی عدم تمرکز در اقتصاد دیجیتال
عدم تمرکز از دیگر ویژگیهای اقتصاد دیجیتال می باشد. عدم تمرکز یعنی امکان رشد کسب و کارها با دیجیتالی شدن در اقصی نقاط جهان فراهم شده است.
این موضوع توزیع قدرت و ثروت را در اقتصاد بهمراه دارد و جامعه به سمت دموکراسی و شفافیت میرود.
انحصار و مقررات پیچیده بازار های سنتی که توسط دیجیتال از بین رفته، عامل است که باعث استقبال بیشتر از این حوزه می گردد.
تشریح ویژگی رویکرد پلتفرمی در اقتصاد دیجیتال
اقتصاد دیجیتال امکان تعامل آنلاین بین تولید کننده یا ارائه دهنده خدمات را با مشتریان بهترین به ساده ترین شکل ممکن فراهم می کند و از محل ارزش افزوده ایجاد شده و تسهیل ارتباط بین آنها به کسب درآمد می پردازند.
رویکرد پلتفرمی با به خدمت گرفتن مفاهیم و ابزارهای داده کافی و تحلیل کلان داده ها، به کشف سلایق و ترجیحات دوطرفه پرداخته و عملاً میتواند با پیشبینی دقیق روندها، نبض بازار را در دست بگیرد.
در مقابل رویکرد پلتفرمی از طریق ایجاد تعامل، ارزش آفرینی می کند.
هر چه یک پلتفرم عرضه کننده را بهتر به تقاضا کننده برساند و برای هر تقاضایی، عرضه کننده مناسب تری را بیابد، قدرت آن بیشتر می گردد.
پلتفرم ها در واقع باید با تطبیق کارآمد عرضه و تقاضا با استفاده از تکنولوژی هزینه، تعامل میان تامین کننده و دریافت کننده کالا و خدمات را کاهش دهد.
تشریح ویژگی اثرات شبکههای در اقتصاد دیجیتال
ارزش یک محصول وقتی اثر شبکه ای در آن وجود داشته باشد یعنی تعداد استفاده کنندگان از آن محصول زیاد باشد. نمونه کلاسیکِ آن دستگاه فکس است یا شبکه های اجتماعی مختلف.
برای مثال فرض کنید که ما تنها فردی باشیم که اینستاگرام داریم. چه کسی بیاید با ما از آن استفاده کند وقتی کسی نیست به مفهوم آن است که اثرات شبکه ای در این موضوع صفر است.
در کسب و کارها برای رسیدن به اثر شبکه باید برای استفاده کنندگان کالاها یا خدمات ارزش مستقل تعریف کرد.
ظهور اینترنت و به دنبال آن اقتصاد دیجیتال با از بین بردن فاصله ها به تحکیم این شبکه پرداخته اما نقطه ای که همواره اثرات شبکه ای در کسب و کار را تهدید میکند کسب و کار ها در شبکه به مثابه یک حلقه از یک زنجیره بلند هستند.
تشریح ویژگی ارزش آفرینی در اقتصاد دیجیتال
سرمایه فکری عامل اصلی ایجاد ثروت در اقتصاد دیجیتال است. در اقتصاد دیجیتال فرصت ها تقریباً برابر می گردد و توان رقابت بین بنگاه ها فراهم تر است و برنده آن کسی است که از سرمایه فکری استفاده کند.
سرمایه فکری در کسب و کارهای کوچک از آن جهت مهم است که عمدتاً جایگزین سرمایه می گردد.
در دنیای دیجیتال از آنجایی که دنیای بدون مرز است، افراد توانمندی های خود را میتوانند بروز و ظهور نمایند و از این جهت منجر به شناسانیدن خود به افرادی که شاید در دنیای غیر دیجیتالی سخت میشد آنها را شناسایی و از آنها بهره برد؛ لذا دستیابی به سرمایه های فکری در اقتصاد دیجیتال به تناسب اقتصاد سنتی بسیار آسان تر است.
تشریح ویژگی سرعت بالای انتشار و فناوری در اقتصاد دیجیتال
امروزه فناوری اطلاعات یک بازیگر اصلی و مهم است. فناوری اطلاعات می تواند کسب و کار را به سمت نو آوری، افزایش بهره وری و تولید ارزش برای مشتریان هدایت کند و سرعت بالای انتشار آن یک مزیت رقابتی است.
اما در عین حال یک چالش برای همسویی فناوری اطلاعات با کسب و کار هم وجود دارد.
مدل های همسویی فناوری اطلاعات با کسب و کار
در همسویی فناوری اطلاعات با کسب و کار ما سه مدل داریم:
۱- کسب و کار ما به دلیل آن که نمیتواند نگاهی به آینده داشته باشد، همسوئی فناوری اطلاعات با کسب و کار بسیار پایین است.
۲- همسویی نسبی وجود دارد و میتواند از طریق فناوری اطلاعات، زمینه را برای آینده به صورت نسبی آماده سازد.
۳- همسوئی بالا وجود دارد و می تواند از طریق فناوری اطلاعات آینده را بسازد.
جایگاه فناوری اطلاعات نیز در کسب و کارها با چهار دیدگاه روبرو است:
۱- فناوری اطلاعات به عنوان یک عامل هزینه دیده میشود.
۲- فناوری اطلاعات به عنوان یک عامل سرمایه با ایجاد افزایش بهره وری دیده میشود.
۳- فناوری اطلاعات به عنوان یک شریک کسب و کار با هدف افزایش اثربخشی انجام می پذیرد.
۴- فناوری اطلاعات به عنوان یک عامل توانمند سازی می باشد.
جمع بندی مقاله نقش اقتصاد دیجیتال در کسب و کارهای کوچک
شاید اقتصاد دیجیتال را بتوان فرشته نجات کسب و کارهای کوچک نام برد؛ زیرا در این فضا اولا میتوانند به خوبی خود را معرفی و به خوبی حلقه های مفقوده خود را شناسایی و ارزیابی و پس از آن حلقه های مفقوده کسب و کار خود را تکمیل نمود.
اما مهمترین ویژگی دیجیتالی شدن در هم رقابتی شدن است هم رقابتی شدن یعنی قابلیت هم آفرینی.
شاید همانگونه که کرونا توانست دیجیتالی شدن اقتصاد را سرعت ببخشد، شاید دیجیتالی شدن اقتصاد نیز بتواند روحیه هم آفرینی را در کشور تقویت نماید.
امیدوارم که از مقاله “نقش اقتصاد دیجیتال در کسب و کارهای کوچک” رضایت کامل داشته باشید و با نظرات خود گام مهمی در ارتقاء بهتر این مقاله بردارید.